Aanbouw met stro in de muren
De vrije school in Feldballe wilde de bestaande school uitbreiden met een aanbouw met een positieve klimaatimpact. Het resultaat is een gebouw van 250 vierkante meter met stro in de muren, een houten dak en chemicaliënvrije materialen. Hiervoor verantwoordelijk is architectenbureau Henning Larsen. De vrije school was een 'experiment' dat ze hopen op te schalen naar andere projecten.
Architectenbureau Henning Larsen heeft een indrukwekkend aantal internationale projecten op zijn naam staan. Seoul Valley in Zuid-Korea, Cockle Bay Park in Sydney en Harpa Concert Hall and Conference Center in Reykjavik, om er maar een paar te noemen. In Denemarken is het bureau onder meer de ontwerper van het karakteristieke Moesgaard Museum en de moderne stadschool Frederiksbjerg Skole in Aarhus. En nu kan een uitbreiding van de vrije school in Feldballe, Rønde op Djursland aan het portfolio worden toegevoegd.
Hoewel de schaal van het project volledig anders is dan de gebruikelijke projecten van de architecten, besloot het bureau het aan te pakken uit belangstelling voor duurzame initiatieven in de bouw. Dat vertelt Magnus Reffs Kramhøft, architect bij Henning Larsen en projectverantwoordelijke voor het ontwerp van de uitbreiding, die in het najaar van 2019 gereed was.
– We hebben besloten om dit project aan te gaan wegens onze belangstelling voor en focus op de groene transitie. De afgelopen jaren hebben we de materialen die we doorgaans gebruiken in projecten grondig onder de loep genomen en geprobeerd om alternatieve oplossingen te vinden. Met de vrije school in Feldballe kregen we de kans om deze op kleinere schaal te testen, maar we hopen dat de ervaringen in de toekomst kunnen worden opgeschaald naar volledige en grotere gebouwen.
De vrije school in Feldballe wilde een uitbreiding die de leerlingen het verhaal van de groene transitie vertelt, met een gezond binnenklimaat, een mooi architectonisch ontwerp en niet in de laatste plaats een positieve klimaatimpact. Daarom moest het team elk onderdeel van het gebouw, de muren, het dak en de fundering opnieuw heroverwegen en proberen hiervoor nieuwe oplossingen te vinden.
Stro in de muren
Er is stro gebruikt als isolatie in de muren, omdat het een restproduct van de landbouw is dat normaal gesproken wordt vermalen of verbrand – maar nu wordt het op een nieuwe manier gebruikt.
– Het duurzaamste is natuurlijk om gewoon niet te bouwen. Maar als dat niet mogelijk is, is stro een restproduct met snelgroeiende volumes. Vroeger werden er voor isolatie strobalen op elkaar gestapeld. Het is het systeem dat nu is geïndustrialiseerd en dus gemakkelijk kan worden geïntegreerd in moderne bouwprocessen, aldus Magnus Reffs Kramhøft.
Op de millimeter nauwkeurige cassettes met stro functioneren als grote legoblokken. Ze zijn gegenereerd op basis van een 3D-model en zo nauwkeurig geproduceerd dat ze perfect passen voor het betreffende project.
– Stro-isolatie klinkt misschien een beetje hippieachtig. Het helpt ook niet dat men op opleidingen en in de branche heeft verkondigd dat hout en stro kunnen rotten en dat je daarom voor anorganisch materiaal moet kiezen. Maar stro-isolatie gaat niet rotten als je net zo verstandig bouwt als gewoonlijk en dezelfde voorzorgsmaatregelen neemt. Zelfs betonconstructies kunnen te maken krijgen met ernstige schimmelaanvallen als ze niet correct worden gebouwd. Als je goed ontwerpt en bouwt, kan organisch materiaal jarenlang meegaan, vertelt Magnus Reffs Kramhøft.
Houten dak
Het dak van de nieuwe uitbreiding van de vrije school in Feldballe is van hout en van buiten naar binnen toe gebouwd.
– Het interessante van het dak is dat we erin zijn geslaagd dit te construeren zonder dampbarrière, maar in plaats daarvan een dampremmend effect hebben gerealiseerd met behulp van OSB-panelen en getapete voegen. Deze panelen houden de isolatie vast en functioneren ook als constructief element door een schijfeffect te creëren en hebben dus drie functies, licht Magnus Reffs Kramhøft toe.
De akoestische Troldtekt-panelen vormen de plafondoppervlakken van de ruimtes en hebben houtvezelplaten aan de achterkant. De houtvezel heeft dezelfde akoestische eigenschappen als minerale wol. De dakbedekking is gemodificeerd hout met gefelste planken en afvoersporen. De planken kunnen eenvoudig worden gedemonteerd en vervangen – en ondersteunen zo de onderliggende gedachte dat het ontwerp gericht moet zijn op het kunnen scheiden en hergebruiken.
Het binnenklimaat was in zijn algemeenheid een belangrijk aandachtsgebied . Daarom zijn er materialen gebruikt met een zo laag mogelijke ontgassing. Vooral kleipleister is daarbij enorm effectief, omdat het geen gassen uitstoot, maar wel vocht kan opnemen en afgeven en zo bijdraagt aan het stabiliseren van het binnenklimaat.
De Troldtekt-panelen werken bovendien zeer goed op het gebied van brandveiligheid en zorgen tegelijkertijd voor een goede akoestiek.
Klaar voor de volgende bouwprojecten met nieuwe materiaalkeuzes
Op de vraag hoe realistisch het is om de bouwprincipes met onder andere stro-isolatie en houten daken op te schalen naar grotere projecten, stelt Magnus Reffs Kramhøft:
– Dat is realistisch. Daarvoor is alleen de bereidheid en kennis van de verschillende spelers in de branche nodig. Over het algemeen stuit het op weerstand als er nieuwe methoden in onze processen moeten worden geïmplementeerd. Maar we moeten allemaal een grote inspanning leveren om de uitstoot van broeikasgassen uit de bouwsector te verminderen.
– Het project zo radicaal aanpakken als wij hebben gedaan, is een grote stap. Er is waarschijnlijk niet één goed antwoord. Dit project is slechts één van de vele mogelijke trajecten. Voor ons bureau was dit bijzonder leerzaam en we proberen een en ander stapsgewijs te integreren in nieuwe en ook grotere projecten om zo bij te dragen aan de transitie binnen de bouwsector. Een nieuwe manier van denken en bouwen is in ieder geval mogelijk gemaakt.